Murat Irmağı’nın Adı

    Fırat Irmağı ile birleşen büyük akarsulardan biri. Tarihte Burattum, Arsanias, Eufrate Oriental (Doğu Fırat) gibi adlarla anılan Murat Suyu Ermenilerce yaygın olarak Arudzani adıyla ifade edilmiştir. Murat Suyu ya da Murat Nehri adının Osmanlı padişahı IV.Murad‘ın adıyla ilişkilendirilmesine dair iddia bir yana, yaptığım araştırma ve çözümlemeler sonucu, Fırat‘ın yukarı ana kollarından biri olan Murat adının Subarcada da kullanıldığına dair emarelerle karşılaştım. Bu açıdan birtakım çabalarım sonucu, ünlü Alman Semitist ve Oryantalist Prof. Arthur Franz Eduard Ungnad’ın (1879-1947) aynı sava dayanan görüşlerinin farkında oldum. Ungnad, daha çok Asurlular, Babilliler, Aramiler, İbraniler, Subartular konularında ihtisas sahibi olarak yazdığı kaynaklarla Orta Doğuya ışık tutmuştur. Buna rağmen, bana öyle geliyor ki, Sumerlerin Arad, Akkadların Purattu, Babillerin Purat ve Süryanilerin Burat adları bugünkü Fırat ve Murat adlarına temel oluşturmuştur. Öyle anlaşılıyor ki, Murat Nehri de bağlantılı olduğu Fırat Nehri‘yle bir zamanlar aynı adla (Burat) anılmıştır. Tarihsel süreç içinde b/m değişimi sonucu Burat adının Murat olarak vurgulanmış olabileceği kanısındayım. Buna karşılık, tıpkı mar kök sözcüğü gibi kimi dillerde mur kök sözcüğü de ‘su’ ile ilgilidir. Bu yöredeki Karasu ırmağının adı aslında Hellence Melas (kara) sözcüğüne istinat etmektedir. Günümüzde Karasu denilen ırmağın Hellenlerce Melas (kara) diye adlandırılması, bir kısım Merkezi Asya topluluklarının – o arada Türkmenlerin – bu yörelere intikaliyle birlikte Kara (=melas)-su adıyla ifade edilmesine yol açmıştır.

 

Bilal  Aksoy     

1997 / Ankara