Gediz Adı

 Kütahya’nın ilçesi. İlk Çağda Hellenler zamanında ilçeye Kadoi adı verilmiştir. Antik Çağda Frigler de burada yaşıyorlardı. Bu yerleşim yeri, uzunca bir süre Kadys adını taşımış; zamanla da Gediz’e dönüşmüştür. Bir kısım kaynaklarca, Ege Bölgesi’ndeki Gediz kasabasının adı yaygın olarak Frigyalı/Frikyalı ünlü komu tan Kadys/Kadis ile ilişkilendirilmektedir. Oysa, bu savı doğrulayacak birtakım veriler söz konusu değildir. Romalılar döneminde Kadi (Cadi) adıyla bilinen  Kadus /Kadys adları Gediz’e dönüşmüştür. Her ne kadar  Kütahya ve çevresi seramikleri ve çinileriyle ünlü bir yöre ise de Gediz adının Grekçe kados (testi)  sözünden kaynaklanmış olacağını sanmıyorum. Kaldı ki, Gediz kasabası Friglerden önce de Kadoi adını taşıyordu. Bu olgu dahi, Gediz adının Frigyalı komutan Kadis’in adıyla değil, bulunduğu yerin topografik yapısıyla ilgili olduğunu desteklemektedir. Vadi içinde güzel bir kasaba olan Gediz’in, bu özelliğiyle Grekçe kada(aşağı) sözüyle ilişkili olduğunu sanıyorum. Bu bağlamda, kada (aşağı) ve issos (yer, yurt, kent) sözlerine dayanılarak Kad(a)is(sos)>Kadis (aşağıdaki yer) denilmiş olabile ceği kanısındayım. Grekçedeki kada (aşağı) sözü daha önceki Anadolu Dillerinin bir kısmında yer almış olabilir. İlçe merkezi yakınından geçen Gediz Nehri’nin eski adı Hermos idi. Bu ırmağa Gediz kasabasının adı verilmiştir. Evliya Çelebi, “Gedüz adlı Rum kralı yapısıdır (…) Gedüz kayalık bir  dere içindedir. Evler birbiri üstüne kattır. Yolları iniş yokuşlar, 2000 toprak örtülü evlerdir” demektedir. Gediz, 28 Mart 1970’de can ve mal kaybına yol açan depremden sonra, 7 km. kadar güneyde kurulmuştur.

Bilal  Aksoy            

 18 Mayıs 1996/Ankara