Dalyan Yer Adının Kökeni

    Muğla’nın Ortaca ilçesine bağlı bir bucak merkezi. Antik Çağdaki adı Kaunos idi. 1960’lı yıllarda Dalyanköy adıyla resmi kayıtlarda belirtilmiştir. Denizin kıyıya birkaç adımlık yerlerinde, göl ve ırmak ağızlarında ağaç dallarından direk, kazık ya da gemi demirlerinden yapılan ve balıkların içine girmesini sağlayan ağlardan oluşan girişlerle inşa edilen düzeneğe dalyan denmektedir. Bu mevkiler birer balık avlama yerleridir. O nedenle, bu düzeneklerin bulunduğu yerler dalyan adıyla anılmıştır. Dalyan adının Türkçe dal ile bağlantılı olduğunu söylemek güçtür. Türkçedeki dal sözcüğü diğer bir kısım dillerdeki dal karşılığındaki sözcüklerle ilişkilidir. Bu bağlamda,  Uygurcada tal (dal, yaş dal) ve Latince tale/talea (çubuk, değnek, âsa) sözüyle Eski Türkçe dal ya da tal sözü aynı içeriğe sahiptir. Dalyan sözünün ‘dal yanı’ karşılığında kullanılmış olabileceğini sanmıyorum. Bana öyle geliyor ki, Yunanca balık avlama yeri karşılığındaki alianin (>alyanin) sözünden kaynaklanmıştır. Zamanla Bizanslıların kullandığı yer bildiren ta ön ekiyle birlikte ta alyani>ta alyan> talyan ve bugünkü dalyan şekline bürünmüştür. Anadolu’daki Rumlarının bu sözcüğe temel oluşturmuş olan taliani (>talyani>talyan>dalyan) şeklini bildikleri kanısındayım. Bu bakımdan, dalyan sözcüğünü İtalyan>talyan>dalyan gibi bir başkalaşıma dayandırmak da gerçekçi değildir. Muğla yöresindeki Dalyan‘dan başka ülkemizde birden çok dalyan adını taşıyan yerleşim yerleriyle karşılaşmaktayız. Söz gelimi, Çanakkale’nin Ezine ilçesinin Geyikli bucağına bağlı Dalyan adlı köy bulunmaktadır. Ayrıca, Ege ve Marmara bölgelerinin kimi yerlerinde dalyanlar kurulmuştur. Muğla’nın Milas ve Aydın’ın Söke ilçeleri arasındaki kara yolu üzerinde bir akarsu Yenidalyan adını taşımaktadır. İzmir’in Çeşme ilçesinin Dalyan Mahallesi İzmirlilerin sayfiye yerlerinden biridir. Hatay’ın Hıdırbey bucağına bağlı Büyük Dalyan köyünün yanı sıra; Çanakkale’nin Lapseki ilçesinde, İçel’in Silifke ilçesinin Yeşilovacık ile Balıkesir’in Edremit ilçesinin Zeytinli beldelerinde Dalyan adlı mahalleler bulunmaktadır. Bu yerlerdeki balık avlama düzeneklerinden haberdarız. Edirne’nin Enez ilçesinde Meriç ırmağının getirdiği alüvyonlarla Enez Körfezi’nde doğal bir balık avlama göleti oluşmuştur. Bu gölet ya da göle Dalyan Gölü denmektedir. Bir başka Dalyan Gölü Bursa’nın Karacabey ilçesinde Kocaçay Deltası’nda bulunmaktadır.

 

Bilal  Aksoy     

13 Ağustos 2006/İzmir